Adam Redzik, Warszawa

OSTROWSKI Stanisław Marian (1911-1940), ppor. rez. WP, nauczyciel. Urodził się 20 grudnia 1911 r. w Anji (później Annonin obecnie Anonin, gm. Stanin, pow. łukowski) w rodzinie Stanisława i Marianny z d. Kubiak. W 1924 r. ukończył czteroklasową szkołę powszechną w Annoninie, a rok później, po zdaniu egzaminów wstępnych, wstąpił do Państwowej Preparandy (od łac. Praeparandus – mający być przygotowanym. W Polsce międzywojennej był to swego rodzaju kurs wstępny do seminarium nauczycielskiego. Wcześniej od 1854 r. w Galicji był to kurs przygotowujący do nauczania w szkołach ludowych jednoklasowych) Nauczycielskiej w Staninie, którą niebawem zlikwidowano.

W 1927 r. ukończył siódmą klasę szkoły powszechnej w Staninie i w tym samym roku został przyjęty do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego im. Mieczysława Brzezińskiego w Leśnej Podlaskiej, które ukończył – zdając egzamin dyplomowy – w 1932 r. Dyrektor seminarium J. Perzyna w opinii przesłanej w 1933 r. do Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego pisał: „Jeden ze zdolniejszych absolwentów 1931/32, posiadał wielkie zamiłowanie do nauki historii i geografii i z tej dziedziny imponował swymi wiadomościami; typ społeczny i zdolny do poświęceń, pracował dużo społecznie w seminarium, powinien być dobrym nauczycielem”. Opinię tę potwierdza dyplom wystawiony 11 czerwca 1932 r., z którego wynika, że miał on przede wszystkim zdolności humanistyczne, a najlepsze oceny otrzymał z geografii i historii.

Z powodu braku wolnych etatów nauczycielskich miał początkowo problemy ze znalezieniem pracy w szkolnictwie powszechnym. W związku z powyższym zabiegał o stanowisko katechety. 16 lutego 1933 r. biskup podlaski ks. Czesław Sokołowski udzielił Ostrowskiemu misji katolickiej do nauki religii. W latach 1933-1935 nauczał w szkołach powszechnych parafii Tuchowicz tj. Niedźwiadce, Celinach, Goździe i Zastawiu po 18-22 godzin tygodniowo. 1 września 1935 r. rozpoczął służbę nauczycielską jako nauczyciel kontraktowy w szkole powszechnej w Szpakach (pow. siedlecki). Z pracy tej zrezygnował 30 czerwca 1936 r. W roku szkolnym 1936/1937 został mianowany nauczycielem tymczasowym szkoły powszechnej stopnia I w Zagoździu, faktycznie jednak pełnił funkcje kierownika szkoły.

W okresie od 19 września 1933 r. do 14 lipca 1934 r. odbył Dywizyjny Kurs Podchorążych przy 30. Dywizji Piechoty w Kobryniu. Z dniem 1 lutego 1934 r. został starszym strzelcem, 1 maja tr. kapralem, a 17 września 1934 r. – kapralem podchorążym rezerwy. W opiniach o przebiegu szkolenia przełożeni, kpt. Grzybowski oraz płk Józef Tunguz–Zawiślak zauważyli, że Ostrowski był bardzo pracowity, zdyscyplinowany wewnętrznie, sumienny i pilny oraz posiadał zdolności organizacyjne. Jednocześnie pisali, że był „nieco mało energiczny”, przeciętnej inteligencji, zbyt powolny w procesie decyzyjnym, podatny na wpływy, ale posiadał pewne przymioty, które mogły czynić zeń dość dobrego dowódcę drużyny i pułku. Ostatnie opinie po kolejnych szkoleniach uległy zmianom.

Od 21 czerwca 1935 r. do 31 sierpnia 1935 r. odbył ćwiczenia rezerwy przy 84. pp Strzelców Polskich w Pińsku. Kolejne szkolenia rezerwy przeszedł w okresie od 26 czerwca do 5 sierpnia 1936 r. w 84. pp. SP w Pińsku. Tym razem uzyskał dobrą opinię od dowódcy batalionu mjr. Ludwika Wlazełki, który podkreślił, że Ostrowski jest dość dobrze wyszkolony, bardzo pracowity i ambitny, pracuje nad pogłębieniem swych wiadomości wojskowych, a decyzje dowódcze podejmuje trafnie, przez co nadaje się na oficera rezerwy i dowódcę plutonu w czasie wojny. 1 stycznia 1937 r. został mianowany na stopień podporucznika rezerwy i przydzielony do korpusu oficerów piechoty. Od 27 czerwca do 30 lipca 1938 r. przebywał na pięciotygodniowym kursie dla kandydatów referentów rachunkowo–pieniężnych w Składzie Materiałów Intendentury Nr 10 w Przemyślu. Po szkoleniu kpt. Roman Sumień podkreślił, że Ostrowski to dobry organizator, sportowiec z zamiłowania i nadaje się na referenta rachunkowo-pieniężnego.

Od chwili objęcia pracy w szkole w Zagoździu dał się poznać jako znakomity organizator i propagator myśli budowy nowego budynku szkoły. Z dostępnych źródeł wynika, że 23 listopada 1936 r. wójt gminy Tuchowicz Jan Powalski otrzymał szkicowy projekt szkoły powszechnej w Zagoździu sporządzony przez inż. Jerzego Majmeskuła z Łukowa. Na tej podstawie można przypuszczać, że Ostrowski był osobą niezwykle skuteczną. Możliwe też, że wstępną decyzję o budowie szkoły podjęto wcześniej. Być może zabiegał o to już poprzednik Ostrowskiego, którego nazwisko trudno ustalić (mieszkańcy mówią, ze nazywał się Praduszczyk lub Praduszczuk, ale nie udało się odnaleźć informacji o nim w archiwach). Po zakończeniu budowy szkoły Ostrowski został jedynie nauczycielem, bo nie posiadał uprawnień do kierowania szkołą powszechną III stopnia.

W roku szkolnym 1938/1939 był wychowawcą klasy III. Prowadził zajęcia z geografii, historii oraz wychowania fizycznego. Mieszkał w Zagoździu u gospodarza Powalskiego. Do dziś mieszkańcy Zagoździa opowiadają, jak Ostrowski montował u gospodarzy radia słuchawkowe, rozciągając po całym podwórzu anteny. Poza tym posiadał różnego rodzaju sprzęt sportowy: piłki, oszczep, kule. Wieczorami od wiosny do jesieni, Ostrowski urządzał czterokilometrowe biegi, do których, jak wspominała jego żona Joanna Ostrowska, dołączał się czasami proboszcz parafii Jedlanka – ks. Wacław Leszkiewicz, nazywany przez parafian „Pasterzem”. Poza tym Ostrowski założył i prowadził na terenie obwodu szkolnego Zagoździe organizację „Orlęta” Związku Strzeleckiego (wcześniej w 1936 r. organizował oddział Orląt przy szkole w Szpakach) oraz przed rokiem 1938 kurs dla przedpoborowych. Był wspaniałym działaczem społecznym, niezwykle zasłużonym dla miejscowej społeczności lokalnej. 22 marca 1938 roku otrzymał świadectwo praktycznego egzaminu na nauczyciela publicznych szkół powszechnych, a 1 stycznia 1939 r. został mianowany stałym nauczycielem publicznych szkół powszechnych.

Z teczki Osobowej Stanisława Ostrowskiego dowiadujemy się też, ze był on studentem historii w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, którą ukończyłby prawdopodobnie w 1940 r. W roku szkolnym 1939/40 został mu nawet przyznany urlop na dokończenie studiów.

W sierpniu 1938 r. poznał Joannę Szczechowską, nauczycielkę przeniesioną przez Kuratorium Oświaty z Lublina do nowo powstałej szkoły powszechnej III stopnia w Zagoździu. Rok później, 19 sierpnia 1939 r., wzięli ślub. Następnie dwa tygodnie później 28 sierpnia 1939 r., Stanisław Ostrowski został zmobilizowany.

Prawdopodobnie nadzorował ewakuację władz polskich i nie zdążył się ewakuować. Wzięty do niewoli, został osadzony w obozie w Kozielsku. Żona do wiosny 1940 roku otrzymywała od niego kartki i informacje. Stanisław Ostrowski został zamordowany przez NKWD w Katyniu wiosną 1940 r.

Był żonaty z Joanną z d. Szczechowską (1912 – 2006), nauczycielką szkół powszechnych. Małżeństwo było bezdzietne. Joanna Ostrowska od 1940 roku należała do ZWZ–AK, później działała w Wojskowej Służbie Kobiet AK. Używała pseudonimu „Wiesia”. Współpracowała z por. Stanisławem Grafikiem pseud. „Tadeusz” (1910-1943) – oficerem wyszkolenia w Komendzie Obwodu AK na powiat łukowski, por. Bolesławem Kownackim pseud. „Suchy” (1911-1944) - szefem kontrwywiadu w obwodzie AK Łuków, por. Wacławem Rejmakiem pseud. „Ostoja”- komendantem obwodu AK Łuków, po wojnie zamordowanym przez komunistów, por. Bolesławem Pałygą pseud. „Florek”- zastępcą komendanta Obwodu AK w Radzyniu Podlaskim, Jadwigą Szulc-Holnicką pseud. „Wisia”- łączniczką i sanitariuszką WSK, Stanisławem Chmielarskim pseud. „Bogdan”- pierwszym dowódcą Kedywu Łuków, i wieloma innymi żołnierzami AK. Dzięki niej i kierownikowi szkoły w Zagoździu por. S. Grafikowi (w 1943 r. zamordowany przez Niemców na Zamku w Lublinie), szkoła była miejscem kontaktowym AK Obwodu Łuków. Po wojnie Ostrowska opuściła Zagoździe i rozpoczęła pracę w Liceum Pedagogicznym w Leśnej Podlaskiej, a następnie w liceach w Chełmie i Radomiu. W czerwcu 1972 r. przeszła na emeryturę. W 1999 zamieszkała w Domu Weterana w Radomiu. Była autorką wspomnień o działalności AK w obwodzie łukowskim, a szczególnie w okolicach Zagoździa. Drugi raz za mąż nie wyszła.

Źródła:
Archiwum Szkoły Podstawowej im. Stanisława Grafika w Zagoździu, Teczka personalna Stanisława Ostrowskiego oraz Joanny Ostrowskiej;
Archiwum Państwowe w Lublinie, oddział w Radzyniu Podlaskim, Zespół Inspektorat Szkolny w Łukowie, sygn. 11, wykaz nauczycieli powołanych do służby wojskowej, k.31;
Archiwum Państwowe w Siedlcach, Akta Gminy Tuchowicz, nr zespołu 667, sygn.151, kosztorys wstępny i akta przetargu na budowę 6-klasowej Szkoły Powszechnej w Zagoździu;
CAW, ap 1627; Materiały i Dokumenty Wojskowego Instytutu Historycznego (obecnie Wojskowego Biura Badań Historycznych), Lista wywózkowa NKWD 029/2 z kwietnia z 1940 roku; 
J. Ostrowska, Wspomnienia. (Pamiętnik na konkurs na pamiętniki kobiet polskich), oprac. A. Redzik, Zagoździe 2000;
A. Redzik, Gdzie szumiące topole… Historia Regionu Stanińsko - Tuchowickiego w Ziemi Łukowskiej, Zagoździe-Lublin 1999 [praca wydrukowana w pięciu egzemplarzach, nie publikowana];
Dokumenty Konspiracyjne AK Obwodu Łuków ze skrzynki „Wiesi” odnalezione podczas rozbiórki w 1999 r. w budynku Szkoły Podstawowej w Zagoździu [w posiadaniu autora]; 
Relacja J. Ostrowskiej z 2000 r.;
Informacje Ryszarda Grafika oraz Zygmunta Cichosza; 
Amtliches Material zum Massenmord von Katyn, Berlin 1943, s 838;
Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935 – 1939, oprac. R. Rybka i K. Stepan, Kraków 2003, s. 191;
Katyń. Księga cmentarza wojskowego, Warszawa 2000, s. 455;
A. Redzik, Organizacja i funkcjonowanie szkolnictwa elementarnego w 2 połowie XIX wieku i w II Rzeczypospolitej na przykładzie Rejonu Tuchowicko – Stanińskiego w Ziemi Łukowskiej, [w:], pod red. J. Droba, H. Łaszkiewicza, A. Stasiaka, B. Szadego, C. Tarachy, Lublin 2004, s. 441-456.